Böbrek taşı belirtileri, taşın büyüklüğüne ve böbrek içinde bulunduğu yere göre değişir. Böbrek taşı idrarın içindeki küçük kristallerin kümeleşip çökmesi sonucu ortaya çıkan tortulardır. Normalde idrar içindeki bu kristaller idrar yollarından sorunsuz bir şekilde atılırlar. Ancak bazı nedenlerden dolayı böbrek kanalları içerisinde bu kristaller çöküp birbirleriyle birleşirse taş oluşum süreci başlar. İdrar içerisinde bulunan sitrat ve çinko gibi maddeler taş oluşumunu engeller. Bu maddelerin azalması, idrar yollarındaki tıkanıklar taş oluşumuna neden olur.
Böbrek Taşı Nedenleri Nelerdir?
Böbrek taşının neden oluştuğu tam olarak bilinmez. Ancak bazı durumlarda böbrekte taş oluşumu daha sık görülür. Örneğin birinci derece akrabalarında böbrek taşı olanların böbrek taşı hastalığına yakalanma ihtimali daha yüksektir. Hareketsizlik, az sıvı alımı ya da yanlış beslenme alışkanlıkları da böbrek taşına neden olabilir.
Böbrek taşı oluşumu artıran risk faktörleri şunlardır;
İdrar yolu enfeksiyonu
Şişmanlık
Hareketsizlik
Böbreğin doğuştan normal yapıda olmaması
Bazı böbrek hastalıkları
Bağırsak hastalıkları
Gut hastalığı
Ailede böbrek taşı olması
Az su içme
Böbrek Taşı Çeşitleri Nelerdir?
Böbrek taşlarının kimyasal yapılarına göre çeşitleri şunlardır;
Kalsiyum Taşları
Tüm taşların yaklaşık %75’ini oluşturur. Kalsiyum taşları röntgen filminde parlak olarak görülebilir. Neden oluştukları tam olarak belli değildir, ancak paratiroit bezinin aşırı çalışması, zayıflama ameliyatı bu taşların oluşumuna yol açabilir.
Ürik Asit Taşları
Böbrek taşlarının taşların yaklaşık %11’i ürik asit taşlarıdır. Genellikle aşırı kırmızı et tüketen proteinden zengin gıda ile beslenenlerde, şişmanlarda ve gut hastalarında oluşur. Bu hastaların idrarı asidik özelliktedir. Bu taşlar röntgen filminde görülmezler.
Sistin Taşları
Nadir görülen taşlardır. Bazı aminoasit taşınma hatasına bağlı olarak ortaya çıkar. Çocuklarda görülen sistin taşları altta yatan bir metabolizma bozukluğun olduğunu işaret eder.
Sitruvit (Enfeksiyon) Taşları
Böbrek taşlarının %10-12’ini oluşturur. Genellikle, altta taş oluşumuna ortam hazırlayan idrar yolu enfeksiyonu vardır. Enfeksiyon taşları büyük boyutlara ulaşarak tüm böbreği doldurabilir. Buna geyik boynuzu adı verilir.
Böbrek Taşı Belirtileri Nelerdir?
Böbrek taşının en önemli belirtisi şiddetli yan ağrısıdır. Böbrek ağrısı bilinen en şiddetli ağrılardan biridir. Böbrek ağrısına tıp dilinde renal kolik adı verilir. Ağrıya bulantı ya da kusma da eşlik edebilir. İdrarda kan da görülebilir.
Renal kolik, idrar yollarında meydana gelen tıkanıklık sonucu ortaya çıkan çok şiddetli bir ağrı türüdür. En önemli nedeni taşın böbrek çıkış yerini ya da üreter adı verilen idrar kanalını tıkamasıdır. Bu tıkanmaya bağlı idrar kanaldan geçemez ve böbrek zarı gerilir. Bu gerilme ağrıya neden olur.
En Önemli Böbrek Taşı Belirtileri
Böbrek Ağrısı
Bulantı
Kusma
Kanlı İdrar
Kum Dökme
Böbrek Taşı Belirtileri Olan Hastaya Yaklaşım Nasıldır?
Böbrek taşı belirtileri olan bir kişide, bu belirtilerin taşa bağlı olup olmadığının anlaşılması gerekir. Böbrek taşının tanısında hastanın muayenesi, idrar tahlili ve bazı görüntüleme yöntemleri kullanılır. Hasta şiddetli yan ağrısının olduğunu ifade eder, muayenesinde yan tarafta hasiyet vardır. Böbrek taşının tanısı için kullanılan yöntemler;
Şikayetlerin dinlenmesi
Hasta muayenesi
İdrar tahlili
Röntgen
Ultrason
Bilgisayarlı Tomografi
Böbrek Taşı Belirtileri Olan Hasta Nasıl Tedavi Edilir?
Böbrek taşı belirtileri olan ve kendisinde taş olduğu anlaşılan kişinin öncelikle şikayetlerinin giderilmesi gerekir. Eğer böbrek ağrısı varsa ağrı kesiciler ile bu ağrı giderilmeli ve hasta rahatlatılmalıdır. bunun için ağız yolundan, kabadan ya da damar yolundan ilaç verilir. Hastanın bulantısı varsa, bulantı giderici ilaçlar kullanır.
Bu tedaviler ile hasta rahatladıktan sonra, ilerleyen zamanlarda vakit kaybetmeden taşın kesin tedavisine yönelik tedaviler uygulanmalıdır.
Böbrek taşının tedavisi, taşın büyüklüğüne, cinsine ve böbrekte bulunduğu yere göre değişir. Küçük boyutlu taşlar kendiliğinden düşebilir. Düşüşü hızlandırmak için bazı ilaçlar kullanmak, bol hareket etmek ve çok su içmek gerekir.
Kendiliğinden düşmesi mümkün olmayan daha büyük taşlar için ise bazı tedavi yöntemleri kullanılır. Bunlardan biri ESWL olarak da bilinen şok dalgaları ile taş kırma tedavisidir.
Ayrıca idrar yolundan girilerek lazer ile de böbrek taşları kırılabilir. RIRS tedavisi olarak da bilinen Retrograd İntrarenal Cerrahi yönteminde, kıvrılabilen kablo gibi ince bir aletle böbrek içindeki taşlara ulaşılır ve taşlar kırılarak çıkarılır.
Bazı taşların tedavisinde ise kapalı böbrek taşı ameliyatı olarak da bilinen PNL (nefrolitotomi) ameliyatı tercih edilir. Bu yöntemde ise sırttan küçük bir delik açılarak böbreğe ulaşılır ve taşlar kırılarak dışarı çıkartılır.
Böbrek Taşının Yeniden Oluşumu Nasıl Önlenir?
Böbrek taşının tedavisi kadar, yeniden taşın oluşmaması için yapılması gerekenlerin bilinmesi de çok önemlidir. Her şeyden önce çıkarılan taşın analizi yapılarak cinsinin bilinmesi gerekir. Taşın türüne göre hastanın beslenmesinin düzenlenmesi gerekir.
Ayrıca böbrekte yeniden taş oluşumunun önlenmesi için bol su tüketilmeli, hareketli bir yaşam tarzı benimsenmelidir.
Prof.Dr. Yusuf Özlem İlbey
