İdrar kaçırma ya da tıp dilindeki adıyla inkontinans, kişinin idrarını kontrol edememesi sonucu ortaya çıkan her türlü idrar tutamama durumudur. İdrar kaçırma genellikle yaşlanmayla birlikte artmaktadır. Ancak genç yaşlarda da kişiler idrar kaçırma sorunu yaşayabilir. Kadınlarda erkeklere göre daha sık görülen idrar kaçırma, sosyal bir problem olma özelliği taşımaktadır.
İdrar Kaçırma Neden Olur?
Kadınlarda ve erkeklerde idrar tutamamanın çeşitli nedenleri bulunmaktadır. En sık görülen nedenler şunlardır;
- Leğen boşluğunu döşeyen kaslarda zayıflama
- Sinir sistemi hastalıkları
- Hormon eksikliği
- İdrar yolu enfeksiyonu
- Prostat büyümesi
- Geçirilmiş prostat ameliyatı
- Aşırı ve zor doğum
- Menopoz
- Yaşlanma
İdrar Kaçırma Çeşitleri Nelerdir?
İdrar kaçırmanın çeşitli tipleri vardır. Bunlar;
1. Stres Tip İdrar Kaçırma
Öksürme, hapşırma, gülme, koşma, sıçrama ya da ağır yük kaldırma gibi karın içi basıncının arttığı durumlarda görülen idrar kaçırma durumudur. Karın içindeki basınç artınca idrar kesesi aşağıya doğru itilir. Eğer idrarı tutmaya yarayan kaslar zayıfsa, idrar tutamama meydana gelir.
2. Sıkışma Tipi Kaçırma
Ani idrar yapma ihtiyacı ile birlikte ortaya çıkan idrar kaçırma durumudur. Kişi aniden idrar yapma ihtiyacı duyar ve tuvalete gidemeden idrarını kaçırır.
3. Karışık Tip İdrar Kaçırma
Her iki tip idrar kaçırmanın birlikte görüldüğü durumdur. Hastada hem stres tip hem de sıkışma tipi idrar kaçırma aynı anda görülür.
4. Taşma Tipi İdrar Kaçırma
Taşma tipi idrar kaçırmada ise kişinin idrar kesesi tamamen doludur ve artık idrar kesesi daha fazla idrar depolayamaz ve fazla idrar dışarıya atılır, yani idrar kaçırma olur. Daha çok nörojen mesane gibi mesanenin sinirlerinde görülen hasara bağlı olarak ortaya çıkar. Prostat büyümesi nedeniyle idrar kanalı tıkanıklığında da dolup taşma şeklinde idrar kaçırma görülebilir.
İdrar Kaçırma Tanısı Nasıl Konulur?
Hastanın Öyküsünün Alınması
İdrar kaçırma şikayeti ile doktora başvuran hastanın öncelikle şikayetlerinin dinlenmesi, ilaç kullanıp kullanmadığı, ameliyat geçirip geçirmediği, herhangi bir hastalığının olup olmadığı sorgulanmalıdır.
Hasta dinlendikten ve sorgulandıktan sonra muayene edilerek tüm sistemler değerlendirilir. Kadınlarda jinekolojik, erkekler de ise prostat muayenesi gerekebilir. Hastaların şikayetlerinin doğruluğunu teyit etmek için bazı sorgulama formlarının doldurulması gerekebilir. Bu formlar ayrıca tedavi sürecinde ya da sonrasında hastanın şikayetlerinin düzelip düzelmediği konusunda da yardımcı olur.
Mesane Günlüğü
Mesane günlüğü, hastanın bir gün boyunca ne kadar sıvı aldığını, ne sıklıkta idrara çıktığını, ne kadar idrar yaptığını ve eğer varsa ne kadar idrar kaçırdığını ölçmeye yarar. İdrar kaçırma şikayeti olan hastalarda oldukça önemli olan mesane günlüğü, hem hastanın kendini değerlendirmesi hem de doktorun hastanın şikayetlerini daha iyi bir şekilde anlamasına yardımcı olur.
İdrar Tahlili
İdrar tahlili, idrar yolu enfeksiyonunu ya da kum dökmenin olup olmadığı konusunda bilgi verir.
Artık İdrar Miktarı
İdrar yaptıktan sonra idrar kesesinde idrar kalıp kalmadığına bakılır. Bu işlem idrar sondası ya da ultrason kullanılarak yapılır. Artık idrar, idrar kaçırma ve idrar yolu enfeksiyonuna neden olur.
Ped Testi
Ped testi sıvı emici bir ped kullanılarak yapılır. Genellikte 1 – 24 saat arasında süren ve bu zaman içerisinde üroloğun size tarif edeceği bazı hareketleri yapmanız gereken bir testtir. Pedin emdiği idrar miktarı ölçülerek idrar kaçırmanın şiddeti ölçülür.
Ürodinami
Ürodinami adı verilen test ile idrar kesesinin dolması ve boşalması sırasında, idrar kesesinin gevşemesi, kasılması ve idrar kesesinin hacmi gözlemlenir.
Üroflovmetri (İşemeTesti)
Bilgisayar destekli olarak yapılan işeme testi ile idrar akım hızı ölçülür.
Sistoskopi
Sistoskopi, ışıklı bir kamera aile idrar kanalı ve idrar kesesine bakılması işlemidir. İdrar kaçırmanın tanısında çok sık kullanılan bir işlem değildir. Daha çok kanlı idrar durumlarında kullanılır.
İdrar Kaçırma Tedavisi Nasıldır?
İdrar kaçırmanın tedavisi, idrar kaçırmanın tipine, şiddetine ve altta yatan nedene göre değişir. Yaşam tarzında yapılacak olan bir takım değişiklikler, mesane ve pelvik taban kas egzersizleri idrar kaçırma tedavisinde kullanılan birinci basamak tedavi yöntemleridir. Birinci basamak tedavilerden fayda görmeyen hastalarda ilaç tedavisine de başlanır.
Hayat Tarzı Değişiklikleri
Kişinin beslenme alışkanlıkları idrar kaçırma üzerinde etkili olabilir. Gün boyunca çok az ya da çok fazla sıvı almaktan kaçınmalıdır. Az sıvı alma idrar kaçırma sorunu için bir çözüm değildir. Alınan sıvının azaltılması tam tersine daha fazla idrar kaçırmaya neden olabilir. Ayrıca sıvı alımının azaltılması vücudun susuz kalması, idrar yolu enfeksiyonu ve neden olabilir.
Çay ve kahve gibi kafein içeren içecekler, alkol ve gazlı içecekler sıkışma, sık idrara çıkma ve idrar kaçırmaya yol açabilir.
Acı, bahara ve limon idrar kesesini tahriş edebilir. Bu yüzden bu tür içeceklerden kaçınmakta fayda vardır.
Kabızlık ve aşırı kilo alımı idrar kaçırmaya neden olabilir. Bu yüzden sağlıklı bir kiloya sahip olmak ve kabız kalmamak için meyve, sebze ve lif içeren gıdalarla beslenmek oldukça önemlidir.
Pelvik Taban Kas Egzersizleri
Leğen boşluğunu (pelvis) döşeyen kaslar, mesane, rahim ve bağırsakları destekler. Bu kaslarda yaşla birlikte zayıflama görülür. Bazı hastalıklar, prostat kanseri ameliyatı, aşırı doğum yapma ya da hormonal değişiklikler de bu kaslarda güçsüzlüğe neden olabilir. Kaslardaki zayıflama idrar kaçırmaya neden olabilir. Pelvik taban kas egzersizleri ile bu kasların güçlenmesi için en az üç ay süre gerekir.
İlaç Tedavisi
İdrar kaçırmanın tedavisinde bazı ilaçlar kullanılır. Bu ilaçlar, idrar kesesindeki kası gevşeterek idrar kaçırmayı kontrol etmeye yardımcı olur. Mesane duvarında kasılmaya neden olan istemsiz sinir uyarılarını engeller. Neticede aniden ortaya çıkan mesane kasılmaları daha az görülür. Kaş gevşemesi sonucu mesanenin idrar tutabilme kapasitesi de artar.
Ameliyat Tedavisi
Diğer tedavi seçenekleri fayda etmediğinde ameliyat gerekir. Birçok ameliyat tekniği vardır. En sık kullanılan teknik olan askı ameliyatında amaç, pelvik taban kaslarına destek sağlamak ve üretra adı verilen idrar kanalının mesaneye karşı daha iyi bir direnç göstermesini sağlamaktır.
Bir diğer ameliyat tekniği ise yapay sfinkter ameliyatıdır. Bu ameliyatta, elle kontrol edilebilir pompa yardımıyla idrar kanalı etrafına yerleştirilen bir manşon sıkıştırılıp gevşetilerek mesane kontrol edilir. Amaç, hapşırma, öksürme, gülme, koşma gibi durumlarda idrar kaçırmayı azaltmaktır..
Bazı dolgu maddeleri idrar kanalının duvarına enjekte edilerek idrar kanalı sıkıştırılır. Böylece idrar kanalı dolu bir mesaneye karşı daha iyi direnç gösterir. Bu dolgu maddeleri sıvı halde enjekte edilir, daha sonra sertleşerek idrar kanalı duvarını güçlendirir.
Botoks Tedavisi
Botulinum toksini ya da tedavisi, daha çok kozmetik amaçlı kullanılır. İdrar kesesi sinirlerini duyarsızlaştırmak için mesane duvarına enjekte edilir. Bu tedavi ile idrar sıkışması ve kaçırmada iyileşme görülebilir. Ancak tedavi geçicidir. 4-9 ay sonra tedaviyi tekrarlamak gerekebilir.
Nöromodülasyon
Nöromodülasyon ya da sinir uyarımı, elektriksel titreşimlerin kullanıldığı bir tedavi şeklidir. Mesaneyi kontrol eden sakral sinir uyarılır. Uyarılma işlemi ya ayak bileği seviyesinde iğne kullanılarak kaval kemiği (tibial sinir) sinirinin uyarımı ya da kalçaya yerleştirilen bir alet yardımı ile yapılır.
